به گزارش تحریریه، آمریکا متوجه شده‌ که جنگ نظامی علیه ایران هزینه‌بر است لذا تمرکز خود را روی استفاده از تکنولوژی نظامی در محیط زیست کرده‌ است؛ در مقالات نظامی، آن‌ها اصطلاحاتی نظیر "waterweapon" و "weathercontrol" مکرراً ذکر کرده‌اند که یکی از این سلاح‌ها "هارپ" است.

به گزارش خبرنگار محیط زیست باشگاه خبرنگاران پویا؛ وضعیت مدیریت منابع آبی کشورمان "خوب" نیست و هر سال بر وخامت وضعیت افزوده می‌شود، در این میان باید عملکرد سازمان‌های مسئول در قبال مدیریت آب به‌عنوان مهم‌ترین عنصر حیات بشر را مورد بررسی قرار داد تا دقیقاً مشخص شود سهم هریک از این سازمان‌ها از مشکلات به‌وجودآمده در حوزه مدیریت منابع آبی چقدر بوده است!

بحران آب در کشور ما طی سالیان طولانی ایجاد شده است و مرحله به مرحله به شدت آن افزوده شده است؛ این بحران کشور را در زمینه‌های اقلیمی, زیست‌محیطی, اقتصادی و امنیتی دچار چالش‌های جدی کرده است و برطرف کردن آن از این جهت که معیشت مردم را دچار مشکل کرده است نیازمند یک راه‌حل جامع برای ریشه‌یابی این معضل و ریشه‌کن کردن پایه‌ای آن است.

سوءمدیریت در کنترل و حفظ منابع آبی کشور که حاصل آن سدسازی‌های غیراصولی, پروژه‌های شکست‌خورده انتقال آب, بارگذاری بیش از توان حوضه‌های آبخیز, افزایش غیراصولی اراضی کشاورزی, عدم در نظر گرفتن معیارهای محیط زیستی در اجرای پروژه‌ها و توجه نکردن به اصل "توسعه پایدار" و غفلت از برنامه کشورهای همسایه در توسعه منابع آبی در حوضه‌های آبی مشترک با کشور, مهم‌ترین عوامل شرایط وخیم آبی در کشورمان است.

در این چند دهه، در اصفهان صنایع فلزی آب‌بر توسعه داده شده است و کشاورزی 170 درصد در این استان رشد کرده است! در چهارمحال‌وبختیاری کشاورزی و باغ‌کاری 600 درصد رشد کرده است؛ در اصفهان امروز 29 هزار هکتار برنج‌کاری می‌شود!

در خوزستان با بیش از سه تا پنج برابر بودن تبخیر آب نسبت به استان‌های شمالی، دستِ‌کم 100 هزار هکتار برنج‌کاری می‌شود (در سال 98 به 200 هزار هکتار هم رسید) و سه میلیارد مترمکعب آب برای تولید نیشکر مصرف می‌شود؛ در یزدِ کویری با توسعه بی‌رویه کارخانه‌های فولاد (استقرار 17 کارخانه فولاد در این استان!) و کشاورزی، شاهد انتقال آب به این استان هستیم! و در همه این استان‌ها هنوز هم شاهد گسترش این گونه فعالیت‌ها هستیم که همه این‌ها به سیاست‌های غلط دولت‌های مختلف بازمی‌گردد.

وقتی در استان‌هایی که شاهد بحران آب هستیم، هنوز مغازه‌ها, پیاده‌روها را با آب لوله‌کشی شهری می‌شویند و هنوز شهرداری‌ها جرئت می‌کنند در تمام معابر شهری، چمن بکارند و هنوز کارخانه‌ها جرئت می‌کنند با آب شهری بدون بازچرخانی فعالیت کنند، نشانه این است که هنوز در این کشور کسی بحران آب را باور ندارد!

از سوی دیگر، قرارگیری ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک جهان و اثرات مضاعف تغییر اقلیم در کشور، همچنین استفاده دشمن از سلاح‌های اکولوژیکی و درگیرکردن کشور ما در جنگ آبی ـ اقلیمی از دیگر عواملی است که به تشدید بحران آب سرزمین ما دامن زده است.

برای بررسی ریشه هریک از این عوامل ایجادکننده بحران آب میزبان "دکتر اصغر عبدلی" عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی و از اساتید و پیشکسوتان محیط زیست کشورمان, "دکتر سید حسین هاشمی" عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و از چهره‌های شناخته‌شده حوزه مدیریت آب کشور و "دکتر سید فرید آموزگار" از مدیران و پژوهشگران سابق "ناسا" و از پیشگامان استفاده از تکنولوژی روز در احیای محیط زیست بودیم.

پیش از این بخش نخست این گفت‌وگو با عنوان "سوء‌مدیریت" چطور بحران آبی امروز کشور را رقم زد؟!/ راهکارهای خروج از بحران آب چیست؟ منتشر شد؛ در ادامه مشروح بخش نهایی این گفت‌وگوها تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:

تسنیم: کشورهای ابرقدرت از سال‌ها پیش سعی بر این داشته‌اند که اقلیم و محیط زیست کشورمان را دچار مشکل کنند که نمونه آن در سال‌های دور، طرح انگلیس‌ها برای نابودی پوشش‌های جنگلی در استان‌های مختلف از طریق افزایش قیمت خرید ذغال تهیه‌شده از چوب درختان خاص مانند انجیر وحشی، گردو، بلوط و... از کشاورزان ایرانی بوده است؛ آیا در زمان حاضر، کشورهایی مانند آمریکا به امکانات و تجهیزاتی دست یافته‌اند که بتوانند از طریق این تکنولوژی‌ها به‌روی اقلیم، میزان بارش‌ها و شرایط جوی و محیط زیستی کشورمان اثر بگذارند؟

دکتر آموزگار: در زمان حاضر آمریکایی‌ها توانایی این را دارند که از هر سلاحی علیه کشورهای هدف استفاده کنند و این توانایی حتی استفاده از پدیده‌های طبیعی از جمله آب, خاک, باد و حتی سنگ‌های آسمانی را نیز شامل می‌شود. سال‌ها قبل یک کلنل آمریکایی ادعا می‌کرد که در آینده نزدیک هر کشوری که به آب‌ها و ابرهای جهان مسلط شود، سلطان جهان خواهد بود!

چند سال قبل، روس‌ها با ادعای این‌که آمریکا با استفاده از "سلاح هارپ" اقلیم این کشور را دچار اختلال کرده است از آمریکا در دادگاه‌های بین‌المللی شکایت کردند که این موضوع نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها به این تکنولوژی که زیست‌بوم کشوری را دچار بحران کند، رسیده‌اند.

در زمان حاضر نیز آمریکا توانایی این را دارد که از این سلاح‌ها علیه ما استفاده کند و مشکل اصلی اینجاست که ما حتی تکنولوژی لازم برای آگاهی یافتن از این موضوع را نیز نداریم! در حالی که کشورهای اروپایی و آمریکایی در حال استفاده از به‌روزترین تکنولوژی‌ها در مسائل محیط زیستی هستند در ایران حتی دیتابیس‌های لازم برای آگاهی یافتن از اینکه کشورها از سلاح‌های آبی علیه کشور ما استفاده می‌کنند نیز ایجاد نشده است.

اگر می‌خواهیم ثابت کنیم آمریکا از سلاح‌های آبی علیه ما استفاده می‌کند باید ابتدا ابزارهای لازم برای آگاهی یافتن از این موضوع را ایجاد کنیم و سپس اطلاعاتی را که به‌وسیله این ابزارها به دست آورده‌ایم روی ابرکامپیوترها پیاده کنیم و در مرحله بعد به فکر روش‌های مقابله با این سلاح‌های آبی باشیم.

استفاده از تکنولوژی‌های جنگ آبی محدود به کشورهای ابرقدرت نمی‌شود و حتی کشور ترکیه که در همسایگی ما قرار دارد نیز از این تکنولوژی‌ها استفاده می‌کند؛ ترکیه از حدود 20 سال پیش روی پروژه باران‌زایی کار می‌کند, ترکیه توانایی باران‌زایی ابرها را قبل از این‌که به کشور ما برسند به‌طور کامل تخلیه می‌کند و زمانی که این ابرها به کشور ما می‌رسند، قدرت باران‌زایی آن‌ها کاهش یافته است که در نتیجه آن احتمال بارش نیز کاهش می‌یابد.

در روزهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی که من در آمریکا مشغول تحصیل بودیم در بحثی که با یکی از اساتید مجرب دانشگاه مطرح شد, وی ادعا کرد که "جنگ علیه ایران جنگ با موشک و سلاح نخواهد بود و در آینده‌ای نزدیک ما به‌جای استفاده از ادوات نظامی با استفاده از تکنولوژی‌های روز, ابرهای شما را از آسمان شما می‌کشیم, چاه‌های آب شما را می‌خشکانیم, سفره‌های آب زیرزمینی شما را می‌خشکانیم و این گونه بر شما غلبه می‌کنیم"!

امروزه آمریکا سعی دارد با مشغول کردن ما به جنگ موشکی و تهدیدهای نظامی, از طریق تخریب زیست‌بوم کشور به ما آسیب بزند؛ آمریکا متوجه شده‌ است که جنگ نظامی علیه ایران هزینه‌بر است و به‌دلیل اینکه ما در جنگ‌های آبی ـ اقلیمی تکنولوژی لازم برای مقابله با آن‌ها را نداریم این روش را جایگزین جنگ نظامی کرده است؛ این امکان وجود دارد که ذخایر آب, بارندگی, خاک حاصلخیز, تنوع زیستی و محصولات کشاوری صادراتی یک کشور را نابود کرد و از این طریق به اقتصاد و محیط زیست آن کشور لطمه زد.

در زمان حاضر آمریکا تمرکز خود را روی استفاده از تکنولوژی نظامی در محیط زیست کرده‌ است و در مقالات نظامی، آن‌ها اصطلاحاتی نظیر "waterweapon" و "weathercontrol" مکرراً ذکر شده است. یکی از این تکنولوژی‌ها استفاده از "سلاح هارپ" است.

هارپ سلاحی است که با تغییر در میدان مغناطیسی زمین بر فرآیندهای طبیعی اثر می‌گذارد و شرایط اقلیمی را به‌نفع کشوری که تکنولوژی استفاده از آن را دارد عوض می‌کند؛ هارپ بر ذرات باردار در خطوط مغناطیسی زمین تأثیر می‌گذارد, اتم‌های خنثی را به یون تبدیل می‌کند و طوفان الکترومغناطیسی ایجاد می‌کند و با این کار انرژی را در هر نقطه‌ای از جهان که می‌خواهد متمرکز می‌کند و به آب, کشاورزی و اقلیم کشور هدف آسیب می‌زند.

یکی دیگر از روش‌های جنگ آبی ـ اقلیمی, جنگ یونی است که در آسمان انجام می‌شود. آمریکا پهپادهایی را که حاوی نانوذرات هستند به کشورهای هدف می‌فرستد و این ذرات اتمسفر آن منطقه را خراب می‌کنند و جلوی بارش را می‌گیرند. این ذرات در کشتزارها می‌نشینند و حاصلخیزی خاک را از بین می‌برند! کشورهایی که تکنولوژی‌های لازم را دارند, دمای خاک را اندازه می‌گیرند و از این طریق استفاده از نانوذرات علیه اقلیم سرزمین خود را اثبات می‌کنند اما در ایران ما توانایی اثبات این را نداریم.

یکی دیگر از راه‌هایی که ابرقدرت‌ها می‌توانند به محیط زیست کشور ما آسیب بزنند نفوذ در فکر دانشمندان ما است. این کشورها می‌توانند تفکر غلطی را به ذهن دانشمندان ما القا کنند و پژوهشگران ایرانی در عین حال که خیال می‌کنند در حال خدمت به کشور و پیشرفت سرزمین خود هستند به این اقلیم آسیب بزنند.

باید در زمینه استفاده سلاح‌های روز علیه زیست‌بوم ایران به مردم هشدار داده شود و باید علم به این موضوع که جنگ آبی دشمنان علیه کشور دیگر یک فرضیه نیست و در حال وقوع است در مردم ایجاد شود؛ با وجود تأکید بر مقابله با دخالت جنگ اقلیمی آمریکا علیه کشور ما نباید از سوءمدیریت که عامل اصلی تنش‌های زیست‌محیطی کشور ماست و همچنین اثر تغییر اقلیم در به وجود آمدن این شرایط غافل شد.

دکتر هاشمی: با صحبت‌های دکتر آموزگار درباره نفوذ در فکر دانشمندان ما موافقم و اعتقاد دارم برخی سوءمدیریت‌هایی که در محیط زیست کشور شاهد آن هستیم، می‌تواند ناشی از ادامه همان سیاست‌های انگلیس‌ها در دوره قاجار برای آسیب به زیست‌بوم کشور ما باشد چرا که القای تفکر اشتباه نسبت به استفاده از سلاح کار ساده‌تری است؛ اما شخصاً معتقدم که دخالت خارجی‌ها در کشور ما و استفاده از سلاح آبی علیه ما تا این اندازه که گفته شد تأثیرگذار نیست و درباره این موضوع بزرگ‌نمایی شده است.

 در واقع درباره این نوع دخالت‌ها و احتمال وقوع جنگ آبی و میزان خسارات احتمالی آن عدم قطعیت وجود دارد؛ ممکن است بخشی از مشکلاتی که امروز داریم به‌علت مداخلات خارجی باشد اما نباید از اثرات سایر موارد در دامن زدن به بحران آب غافل شد. در زمان حاضر، به‌نظر می‌رسد اتفاقاتی که به ایجاد چالش‌های آبی در کشور ما منجر شده‌اند بیش از دخالت بیگانگان، ریشه در رویکردها و تصمیم‌های نامناسب در داخل کشور دارد.

تسنیم: با توجه به اینکه بحران آب در کشور ما طی سالیان طولانی ایجاد شده و مرحله به مرحله به شدت آن افزوده شده است و کشور را در زمینه‌های اقلیمی, زیست‌محیطی, اقتصادی و امنیتی دچار چالش‌های جدی کرده است به‌نظر شما چه راهکارهایی در کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌تواند در ریشه‌یابی و ریشه‌کن کردن پایه‌ای این بحران مؤثر باشد؟

دکتر هاشمی: بحران آب یک موضوع چندبعدی است و اگر کشوری می‌خواهد خود را در این زمینه ایمن کند باید به‌نحوی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کند که همه ذی‌نفعان و عوامل تأثیرگذار و تأثیرپذیر در نظر گرفته شوند؛ به‌نظر من تصمیم‌گیران باید رویکردها در زمینه آب را اصلاح کنند و سیاست‌های بلندپروازانه و رادیکالی را در پیش گیرند. لازم است قانون آب با رویکرد همه‌جانبه‌نگری و مشارکت و همچنین تحریک حوزه فناوری اصلاح و مقررات و استانداردها به‌گونه‌ای تنظیم شود که با در نظر گرفتن تحولات آتی و عدم قطعیت‌ها، هم‌زمان با حفاظت محیط زیست، بهره‌وری آب را در بخش‌های مختلف و در یک دوره زمانی به‌نسبت کوتاه به‌شدت افزایش دهیم.

این موضوع نیازمند وضع محدودیت‌های قابل توجه بر مصرف‌کنندگان آب در بخش‌های مختلف همراه با ارائه کمک‌های فنی و علمی و مالی و غیر آن برای افزایش بهره‌وری است؛ باید توجه داشته باشیم که با ادامه روند فعلی، به‌طور قطع در آینده کشور با چالش‌های پرشماری در زمینه آب مواجه خواهد شد که قطعاً بر سایر حوزه‌ها نیز اثر خواهند گذاشت؛ ما نیازمند کاربرد درست دانش و شکوفایی خلاقیت و ابتکار و حرکت و سرمایه‌گذاری در مسیر درست هستیم، بنابراین لازم است دستگاه‌های مسئول و جامعه علمی و فنی کشور تحت فشار و قیود محکم قرار گیرند و در این زمینه بازخواست شوند و عملکردشان توسط مردم و نهادهای مسئول قضاوت شود.

دکتر آموزگار: ابتدا باید در زمینه استفاده از فناوری‌های روز کاهش مصرف آب به صنایع و مردم آموزش داده شود؛ در زمان حاضر روش‌هایی وجود دارد که در کشاورزی ظرفیت نگه‌داری آب در خاک را بالا می‌برد, آبیاری را به‌واسطه شکستن پیوند هیدروژنی مولکول‌های آب ساده‌تر می‌کند. با استفاده از تکنولوژی ایزوتوپ می‌توان به شناسایی آب در عمیق‌ترین لایه‌های خاک پی برد و حتی مصرف آب در بخش‌های مختلف صنعت و کشاورزی را کاهش داد.

با استفاده از مشعل‌های پلاسما می‌توان مصرف آب در صنایع آب‌بر مانند فولاد را کاهش داد اما همه این‌ها ابتدا نیاز دارد با ارائه اعداد و ارقام به مردم و مسئولان ثابت شود که این تکنولوژی‌ها تا چه‌اندازه در کاهش مصرف آب مؤثرند و ارائه این اعداد و ارقام نیاز به ابزار پیشرفته اندازه‌گیری دارد.

باید هلدینگ‌های آب با مشارکت متخصصان و با حضور کارشناسان محیط زیست و هواشناسی ایجاد شود؛ تحقیقات باید به‌وسیله ماهواره‌ها در آسمان‌ شروع شود و زمانی که دیتابیس لازم در اتمسفرها را به دست آوریم, تحقیقات را در زمین ادامه دهیم.

دکتر عبدلی: ابتدا باید آسیب‌شناسی دقیق انجام دهیم و مشخص کنیم که ابعاد بحران آب کشور  چگونه است؛ سهم کاربری‌های مختلف در ایجاد این بحرانها چه‌میزان است. باید توجه داشته باشیم که  سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی که خود ایجادکننده این وضعیت هستند, نمی‌توانند شرایط را اصلاح کنند.

این وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها همان‌هایی هستند که به نام توسعه کشاورزی در سال‌های گذشته با  تصمیم‌های نادرست و تغییر الگوی کشاورزی دریاچه ارومیه را خشک کردند و بعد باز هم احیای این دریاچه را به آن‌ها واگذار کردند! و بعد از صرف چند هزار میلیارد تومان از بودجه دولت دریاچه هنوز احیا نشده است!

یقیناً وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست نقش مؤثری در ایجاد این بحران‌ها داشته‌اند؛ چرا در استان‌هایی که کمبود آب داریم، تبخیر زیاد است و بارندگی کم است باید کشت برنج صورت گیرد؟ چرا باید پرورش ماهی در استخرهای یک‌هکتاری و با تبخیر زیاد و بهره‌وری پایین داشته باشیم؟ با کدام منطق در بافق یزد در استخرهای یک‌هکتاری، گونه ماهی مهاجم (آفت) تیلاپیا را پرورش می‌دهند و بعد می‌گویند "آب مصرف‌شده شور است و به‌درد کار دیگری نمی‌خورد؟!"، ریاست مؤسسه تحقیقات شیلات گفته است "قرار بوده است در سیستم بسته گلخانه‌ای پرورش داده شود" اما در زمان حاضر در استخرهای خاکی و باز انجام می‌شود و اعلام کردند مخالف این کار هستند اما سازمان شیلات همچنان اصرار به روش خود دارد!

این‌گونه چوب حراج به آب‌های زیرزمینی کشور می‌زنیم و بعد فرونشست که اتفاق می‌افتد دنبال راه‌کار می‌گردیم! به‌جای اینکه به‌دنبال اصلاح روش‌های کم‌بازده و نابودکننده منابع حیاتی آب کشور باشند به‌دنبال ایجاد بحرانی دیگر هستند، چرا ما در کشور نباید الگوی کشت سازگار با هر اقلیمی داشته باشیم؟ چرا کشاورزی گلخانه‌ای در کشور توسعه کافی نیافته است؟

تکنولوژی و علم در بسیاری از این موارد وجود دارد فقط اراده‌ای می‌خواهد برای پیاده‌سازی آن! سازمان محیط زیست در گرفتن حق‌آبه رودخانه‌ها و تالاب‌ها علی‌رغم قوانینی که وجود دارد، موفق نبوده است! چرا؟ آلودگی آب اغلب تالاب‌ها و رودخانه‌ها تشدید شده است؟! در تالاب بین‌المللی انزلی هم که خود سازمان محیط زیست با پروژه بایوجمی کمر همت به نابودی تالاب بسته بود که خوشبختانه توسط قوه قضاییه متوقف شد! همچنان که کشور درگیر بحران آب است بیشترین توجه سازمان محیط زیست در گذشته و حال مشغول برنامه‌ریزی برای چگونگی صدور پروانه شکار چهارپایان در خطر انقراض بوده است!

وزارت نیرو فقط به فکر تأمین آب برای مصرف به‌هرطریقی است؛ برنامه‌ خاصی تا پیش از این برای مدیریت و برنامه‌ریزی برای مصرف درست نبوده است! یقیناً این الگوی مصرف اشتباه فعلی با تخصیص وزارت نیرو صورت گرفته است.

حال سؤال اینجاست؛ آیا ما می‌توانیم حل بحران آب را که روز به روز شدیدتر می‌شود به همین سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها بسپاریم؟ یقیناً پاسخ خیر است؛ اگرچه اطمینان دارم کارشناسان و پژوهشگران توانمندی در هریک از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های فوق وجود دارد اما متأسفانه از آنها در این تصمیم‌گیری‌ها استفاده نمی‌شود.

لازم است که یک سازمان یا تشکیلات مستقل, بدون دخالت ارگان‌های مسئول در مدیریت آب با حضور متخصصان و کارشناسان ایجاد شود و با آسیب‌شناسی و تحلیل‌های دقیقی که توسط این تیم انجام می‌شود بحران آب بر اساس یک برنامه مدون با استراتژی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت حل شود.

منبع: تسنیم

پایان/